Bài thơ “Con cò” của tác giả Chế Lan Viên là một trong những tác phẩm nổi bật trong nền thơ ca Việt Nam, đặc biệt trong thể loại thơ trữ tình cách mạng. Với hình ảnh con cò – một biểu tượng quen thuộc trong đời sống nông thôn Việt Nam, bài thơ không chỉ khắc hoạ vẻ đẹp bình dị của quê hương mà còn mang đến những suy ngẫm sâu sắc về số phận con người, tình yêu quê hương và khát vọng tự do. Qua từng câu chữ, tác giả đã khéo léo lồng ghép những cảm xúc, tâm tư của người dân lao động, từ đó phản ánh rõ nét sự vươn lên và đấu tranh không ngừng nghỉ của họ trước những khó khăn, thử thách trong cuộc sống.
Trong phần phân tích bài thơ “Con cò”, chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn về hình tượng con cò, các biện pháp nghệ thuật mà Chế Lan Viên sử dụng, cũng như ý nghĩa và thông điệp mà tác phẩm muốn gửi gắm đến người đọc. Qua đó, chúng ta sẽ cảm nhận được giá trị nghệ thuật và tầm vóc nhân văn của bài thơ này, góp phần làm phong phú thêm hành trang văn hóa của dân tộc.
Dàn ý Phân tích bài thơ Con cò
Mở bài
– Chế Lan Viên, một bậc thầy trong lĩnh vực thơ ca, nổi bật với phong cách độc đáo và tinh tế. Ông không chỉ khéo léo thể hiện tình cảm mà còn chạm đến những suy tư sâu sắc qua từng câu chữ. Những tác phẩm của ông đã làm cho nền văn học Việt Nam thêm phần phong phú và đặc sắc.
– Trong bài thơ “Con cò”, chất liệu dân gian được sử dụng tinh xảo cùng với những hình ảnh độc đáo đã tôn vinh tình mẹ và giá trị của lời ru trong hành trình sống của mỗi con người.
– Đặt ra vấn đề về hình ảnh con cò trong sáng tác của Chế Lan Viên là điều cần thiết để hiểu rõ hơn ý nghĩa biểu tượng mà ông muốn truyền tải.
Thân bài
a. Phân tích hình tượng con cò
* Hình ảnh con cò qua lời ru từ thuở ấu thơ của bạn, là biểu tượng cho guồng quay bận rộn của mẹ.
– Con cò trong lòng ta không chỉ đơn thuần là biểu tượng của người phụ nữ nông dân vất vả với đầy những hy sinh thầm lặng.
– Hình ảnh con cò đã được gợi ra từ những câu ca dao trong bài hát ru “Con cò bay lả bay la Bay từ cổng phủ bay ra cánh đồng”.
+ Cảnh sắc con cò mang đến cho ta cái nhìn về cuộc sống giản dị, êm đềm nơi làng quê, ít xô bồ và thay đổi.
+ Trong tiếng ru của mẹ, con cò là hình ảnh của sự nhọc nhằn: “Con cò mà đi ăn đêm Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao” hay “Cái cò lặn lội bờ ao Gánh gạo nuôi chồng tiếng khóc nỉ non”.
– Người phụ nữ hiện ra như một hình mẫu chịu thương chịu khó nuôi dưỡng gia đình, và con cò trở thành biểu tượng cho những người nông dân đầy khổ cực. Con cò in sâu vào tâm hồn trẻ nhỏ.
* Con cò thân quen, gần gũi với đứa con qua âm thanh dịu dàng, ngọt ngào của lời ru mẹ.
– Từ những lời ru ngọt ngào, con cò trở thành bạn tri kỷ với bé, đồng hành từ khi còn nằm nôi cho tới lúc khôn lớn “Con ngủ yên thì cò cũng ngủ Cánh của cò hai đứa đắp chung đôi”.
– Cò đã gắn bó với con từ những ngày đầu đời, theo từng bước đường học hỏi: “Mai khôn lớn con theo cò đi học Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân”.
– Con cò là bạn đồng hành trên mọi nẻo đường, luôn bay bổng theo mỗi ước mơ, khao khát của con trẻ.
* Hình ảnh con cò còn là biểu trưng cho tấm lòng bao la yêu thương của mẹ dành cho cuộc đời của con.
– Với tâm tư của người mẹ, nhà thơ diễn đạt tình cảm sâu sắc “Con dù lớn vẫn là con của mẹ Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con”, thể hiện tình yêu thương mãnh liệt, bất biến (qua điệp từ “dù” và “vẫn”).
– Kết thúc bài thơ lại lắng đọng trong âm hưởng êm ái “Một con cò thôi Con cò mẹ hát Cũng là cuộc đời Vỗ cánh qua nôi”.
– Chỉ với hình ảnh con cò trong lời ru của mẹ, ta thấy bao nhiêu bài học về cuộc sống cùng tình cảm thiết tha mà mẹ dành cho con, đẹp đẽ qua từng nhịp điệu của lời ru.
b. Nghệ thuật của bài thơ
– Thể thơ tự do hòa quyện với nét truyền thống của lục bát, tràn đầy cảm xúc và nhịp điệu du dương.
– Âm hưởng của bài thơ như những câu ca dân gian, ngọt ngào và sâu lắng, giống như một khúc ru thân thương.
– Những hình ảnh, biểu tượng sáng tạo, quen thuộc nhưng vẫn ẩn chứa những ý nghĩa mới mẻ, phong phú.
Kết bài
– Nhấn mạnh giá trị nghệ thuật biểu trưng và sự thành công trong cách thể hiện nội dung của tác phẩm.
– Kết nối và mở rộng, chia sẻ những suy nghĩ cá nhân về tình cảm mẹ con trong cuộc sống.
Phân tích bài thơ con cò của Chế Lan Viên
Khi nhắc đến Chế Lan Viên, mọi người lập tức nghĩ đến một tâm hồn triết lý sâu sắc. Và chính cái chất triết lý ấy được thể hiện nổi bật trong tác phẩm “Con cò”. Được viết vào năm 1962 và xuất hiện trong tập thơ “Hoa ngày thường – Chim báo bão” (1967), bài thơ mang âm hưởng đồng dao dễ nghe, giọng điệu êm ái, thấm đẫm tình cảm dân gian, thể hiện tình yêu thương chân thành và khát vọng của người mẹ dành cho đứa con nhỏ bé. Với tổng cộng 51 câu thơ tự do, từ 2 chữ ngắn ngủi đến 8 chữ kéo dài, tất cả hòa quyện thành những lời ru trong trẻo và ngọt ngào.
Trong đoạn mở đầu, hình ảnh một người mẹ dịu dàng ôm đứa con trong tay, ngân nga những câu hát như “Con cò bay lả bay la… Con cò mà đi ăn đêm…”. Khi nhìn vào đôi mắt ngây thơ của đứa trẻ, trái tim người mẹ tràn ngập yêu thương. Mẹ cưng nựng hình ảnh con cò trong những câu ca đầy xúc động; dành trọn vẹn tình thương và sự chăm sóc cho con. Đứa trẻ lớn lên trong không khí bình yên, tươi vui và hạnh phúc, tất cả đều nhờ tình yêu bao la của mẹ.
“Con cò bế trên tay
Con chưa biết con cò
Nhưng trong lời mẹ ru
Có cánh cò đang bay
Con cò bay la
Con cò bay lả
Con cò Đồng Đăng”
Câu thơ khởi đầu này như một bức tranh sống động đưa ta về với những kỷ niệm ngọt ngào, khi mẹ ôm con trong vòng tay, cảm nhận được cái ấm áp và gần gũi. Tiếng ru “ầu ơ” ngọt ngào từ bà, từ mẹ, chính là món quà tinh thần không thể thiếu trong ký ức tuổi thơ của chúng ta. Trong bản hòa ca ấy, ta nghe vang vọng những giai điệu quê hương, cánh đồng vàng óng, và cảnh đẹp của tổ quốc, để lưu giữ những khoảnh khắc tươi đẹp cùng tình yêu thương sâu sắc.
Đó không chỉ là tình yêu hướng về quê hương mà còn là sự cảm thông dành cho những cuộc đời đầy gian truân. Nhưng mẹ không chỉ đơn giản là thương tiếc cho con cò vất vả trong ca dao, mà qua đó, mẹ gửi gắm vào từng câu hát một tình thương trọn vẹn dành cho con cái của mình.
” Cò một mình, cò phải kiếm lấy ăn,
Con có mẹ, con chơi lại ngủ”.
Hình ảnh con cò đã từ lâu trở thành biểu tượng cho những người nông dân cần cù và chịu thương chịu khó suốt ngày đêm. Trong bài thơ của Chế Lan Viên, hình ảnh ấy được khắc họa một cách chân thực qua những câu như “con cò ăn đêm, con cò xa tổ, gặp cành mềm, phải xáo măng…”.
Qua đó, tác giả tinh tế liên kết với hình ảnh một đứa trẻ thơ dại, còn được nâng niu trong vòng tay yêu thương của cha mẹ. Mẹ đã dành tặng cho con những điều tốt đẹp nhất, để con mãi sống trong cảm giác yên bình, hạnh phúc và no ấm.
“Ngủ yên! Ngủ yên! Ngủ yên!
Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng!
Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân.
Con chưa biết con cò, con vạc
Con chưa biết những cành mềm mẹ hát
Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân”
Đoạn văn trên lặp lại điệp ngữ “Ngủ yên”, “Con Chưa biết”, “con cò” một cách nhiều lần, tạo cảm giác gần gũi và âu yếm cho người đọc. Qua đó, ta cảm nhận rõ tình yêu thương ấm áp mà người mẹ dành trọn cho đứa con của mình.
Từ lời ru của mẹ, con dần lớn khôn:
“Con khôn lớn, con theo cò đi học,
Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân”.
Dù là khi còn thơ bé hay lúc đã trưởng thành, hình bóng người mẹ vẫn luôn hiện diện bên con, cùng con đi qua mỗi chặng đường học vấn. Chế Lan Viên đã tinh tế khi sử dụng hình ảnh của con cò để diễn tả tình yêu thương và che chở mà mẹ dành cho đứa con yêu quý. Những cánh cò ấy như một đôi tay nâng niu bước chân con.
Lời ru dịu dàng từ mẹ, cùng hình ảnh của con cò, đã nuôi dưỡng con khôn lớn, theo con đến từng nẻo đường, biến chúng thành cái nôi cho tâm hồn, giúp chắp cánh cho mọi ước mơ từ thuở nhỏ cho đến ngưỡng cửa trưởng thành.
“Lớn lên! Lớn lên! Lớn lên!
Con làm gì? Con làm thi Sĩ
Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ
Trước hiên nhà và trong hơi mát câu văn”.
Câu thơ lặp lại “lớn lên” và “con” làm tăng nhịp điệu, tạo cảm giác như đang trào dâng những khát khao, hy vọng tha thiết của người mẹ dành cho tương lai rực rỡ của đứa con. Chính từ những cảm xúc này, bài thơ chuyển mình sang những suy tư, chiêm nghiệm sâu sắc hơn:
“Dù ở gần con
Dù ở xa con
Lên rừng xuống bể
Cò sẽ tìm con
Con mãi yêu con”
Những câu thơ như một ánh lửa dẫn đường, nhắc nhở ta rằng dù cuộc sống có trắc trở ra sao, mẹ vẫn luôn bên cạnh con. Bà theo dõi từng bước chân, âm thầm bảo vệ và nâng đỡ. Suốt bài thơ, hình ảnh chú cò trắng chăm chỉ hiện lên, nhưng ẩn sau đó là tình yêu vô hạn của mẹ dành cho đứa con yêu quý.
“con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi hết đời lòng mẹ mãi theo con”.
Hai dòng thơ ấy chứa đựng một tình cảm mãnh liệt và thiêng liêng biết bao. Mặc dù nội dung có vẻ rõ ràng, nhưng cảm xúc bên trong lại vô cùng phong phú và không thể diễn tả hết bằng lời. Nó không chỉ đơn thuần là sự yêu thương giữa mẹ và con cái, mà còn là lòng biết ơn sâu sắc mà con dành cho mẹ. Khi đọc bài thơ “Con cò” của Chế Lan Viên, ta như trở về với những giai điệu dân ca quen thuộc, lấp đầy tâm hồn ta bằng ký ức ngọt ngào của thời thơ ấu và từng hành động trìu mến của mẹ qua từng câu chữ.
Trên đây là một phân tích đầy đủ và sâu sắc về bài thơ Con cò của Chế Lan Viên mà chúng tôi muốn gửi đến các bạn. Qua hình ảnh của con cò, nhà thơ đã khắc họa một cách tuyệt vời tình mẫu tử thiêng liêng. Hãy cùng khám phá những nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của bài thơ này. Mong rằng bài viết sẽ hỗ trợ các em học sinh trong quá trình thực hiện bài tập Ngữ Văn một cách hiệu quả hơn. Chúc các em luôn học tập tốt!
